Kemal Tahir: Üretken Türk yazar ve sosyal adalet savaşçısını hatırlamak

Geçen salı, 21 Nisan, Türk edebiyatındaki en üretken yazar ve aydınlardan biri olan Kemal Tahir’in 47. ölüm yıldönümünü kutladı.

Gerçekçi ve sosyal bir adalet savaşçısı olduğu bilinen Tahir, amacını bu tek cümleyle yazılı olarak dile getirdi: “Olaylar bağlamında kendini belada bulan bir adamın dramasını anlatmak.”

Gerçek insanlar ve kendisi hakkında yazdı. Kırsal Anadolu’da yaşayanların yaşamlarını tasvir etti ve duygularına – kaotik şehirlere taşındıktan sonra yaşadıkları çatışmalar ve karışıklıklar – rahatsız edici bir kültür şokuyla başa çıkarak içgörüler verdi. Eserleri aynı zamanda köylerde aç ev sahipleri ve ortaklar arasındaki bükülmüş ilişkiyi azarlayan didaktik bir ton taşıdı.

Hayatının tüm kariyerini ve birçok eserini nasıl şekillendirdiğini görelim.

Tahir, 1910 yılında İstanbul’da Sultan II. Abdülhamid ve kraliyet ailesinin hizmetinde olan ebeveynlerle doğdu. Babası Yüzbaşı Tahir Bey padişahın yardımcısı, annesi Nuriye Hanım ise Abdülhamit’in kızı Naile Sultan’ın hizmetçisiydi. Ve nazik bir ailede doğduğu için şanslı görünse de, hayat başından beri nazik değildi.

Annesi, gençken öldü ve Galatasaray Lisesi’ndeki çalışmalarına devam etmek ve çalışmaya başlamak zorunda kaldı.

1928-1932 yılları arasında avukat asistanı olarak çalıştı ve ayrıca Türkiye’nin kuzeyindeki Zonguldak ilindeki kömür madeninde depo görevlisi olarak çalıştı.

Daha sonra 1932’de Tahir, sonunda geleceğini şekillendirecek gazetecilik kariyerine başladı. Bu süre zarfında dönemin en ünlü ve önde gelen yazarlarından Yakup Sabri, Ertuğrul Şevket, İsmail Safa ve Arif Nihat Asya tarafından mentörlük yaptı. Hatta sanat yayıncılığıyla uğraştı, sadece yedi sayıdan sonra durdurulan sanat dergisi Geçit (İngilizce Passage veya Gateway) için baskı çabalarına öncülük etti.

Aynı yıl Vakit, Haber ve Son Posta gazetelerinde düzeltmen, röportajcı ve çevirmen olarak çalışmaya başladı. Bu sınır 1938’e kadar sürdü.

Ayrıca Yedigün (Yedi Gün) ve Çizgi (Line) dergilerinde sekreter olarak daha fazla idari görevler üstlenirken, Karagöz gazetesinde başyazar olarak çalışarak Tan (Şafak) gazetesinin genel yayın yönetmeni oldu.

1938’de Tahir orduya katıldığında, bir diğer ünlü Türk şair ve romancı Nazım Hikmet ile birlikte “askeri isyanı kışkırtmak” suçlamasıyla yargılanmıştı.

Siyasi nedenlerle 12 yıl demir parmaklıklar ardında geçirdikten sonra Tahir, 1950’de genel af planına göre serbest bırakıldı.

Zamanında birçok roman yazdı: Zoraki Nişanlı, Bir Nedim Divanının Esrarı, Cami Kıran Çocuk, Halk Plajı, Gönül Denilen Hayvan ve Aşk Pınarı.

Siyasi durumun farkında ve sorumluluk ve sosyal adalet duygusu ile 1954 yılına kadar eserlerinde gerçek ismi İsmail Kemalettin Demir’i kullanmaktan kaçındı. Kalem adını benimsedi, eserlerini Kemal Tahir olarak o yıla kadar yayınladı.

Cezaevinden serbest bırakılmasının ardından Tahir, İstanbul’a doğru yola çıktı ve İzmir Ticaret gazetesinin İstanbul muhabiri olarak çalışmaya başladı.

Çeşitli gazete ve yayınevlerinde çalıştıktan sonra 1957’de Aziz Nesin’le birlikte Düşün (Think) Yayınevi’ni kurdu.

Ancak, 60’lar geldiğinde, yazar romanlarındaki tüm odağını değiştirdi.

Ünlü romancı, Osmanlı dönemi, anayasal monarşi ve Cumhuriyet dönemi, tek parti rejimi, köy enstitüleri ve Asya tarzı üretim gibi konulara odaklandı.

Türk tarihine atfederek ideal devleti tanımlayan romanı Devlet Ana (Ana Devlet, 1967), hem edebiyatta hem de 1967’deki siyasi gündem üzerinde büyük bir etki yarattı. Roman, ünlülerden gelen tarihi ve kültürel referansları içeriyor. Dede Korkut ve çeşitli Anadolu efsanelerinin yanı sıra Kur’an-ı Kerim ve İncil’den ayetler.

Türkiye’nin dönemin en prestijli kültür ve sanat ödüllerinden biri olan 1967-1968 Yunus Nadi Roman Ödülü’nü, bir Türk hikayesini anlatan “Yorgun Savaşçı” (“Yorgun Savaşçı” 1965) adlı romanı ile aldı. Türkiye’nin bağımsızlığı ve özgürlüğü için savaşan asker.

1968 yılında Devlet Ana romanı için Türk Dil Kurumu’nun Roman Ödülü’nü de aldı.

Zamansız ölümü, 21 Nisan 1973’te kalp krizi nedeniyle 63 yaşında geldi.

Yazdığı eserler:

Hikayeler: “Göç İnsanları” (“Göl Halkı,” 1955)

Romanlar: “Sağırdere” (1955), “Esir Şehrin İnsanları” (“Esir Şehrin Halkı,” 1956), “Körduman” (1957), “Rahmet Yolları Kesti” (“Mercy Waylaid,” 1957), “Yedi Çınar Yaylası “(” Yedi Çınar Ağacının Yaylaları, “1958),” Köyün Kamburu “(” Köy Kamburluğu, “1959),” Esir Şehrin Mahpusu “(” Esir Şehrin Tutsağı, “1961)” Bozkırdaki Çekirdek “(” Bozkırda Tohum, “1962),” Kelleci Memet “(” Memet, Kelle Avcısı, “1962),” Kurt Kanunu “(” Kurt Kanunu, “1969),” Büyük Mal ” (“Büyük Mal,” 1970), “Yol Ayrımı” (1971)

Ölümünden sonra çıkan romanlar: “Namusçular” (“Şeref Savunucuları,” 1974), “Karılar Koğuşu” (“Kadın Koğuşu,” 1974), “Hür Şehrin İnsanları” (“Özgür Şehrin İnsanları,” 1976), “Damağası “(” Çatının Efendisi, “1977) ve” Bir Mülkiyet Kalesi “(” Bir Mülkiyet Kalesi, “1977).

Bazı eserleri de “Yarın Bizimdir” (“Yarın Bizimdir”, 1963), “Haremde Dört Kadın” (“Harem’de Dört Kadın,” 1965) ve “Namusum İçin” (” Onurum, “1966).