ABD ve Avrupa Birliği, Türk-Yunan ilişkilerinde aktif rol oynamalı
Geçtiğimiz hafta, Türkiye ile Yunanistan arasında 61’inci tur keşif görüşmeleri İstanbul’da yapıldı. Türk ve Yunan diplomatlar arasında bir önceki toplantı Mart 2016’da Atina’da yapılmıştı, ancak Alexis Tsipras Yunanistan Başbakanı iken oturumlar askıya alınmıştı.
İstikşafi görüşmelerin askıya alınmasına rağmen, iki ülke Çipras’ın görev süresi boyunca üst düzey bir stratejik diyalog yürüttü, ancak Kyriakos Mitsotakis’in Yunanistan Başbakanı seçilmesinden bu yana ikili gerilim arttı.
İstikşafi görüşmeler, iki ülke arasındaki ihtilaflara adil ve eşit çözümler bulmak için 2002 yılında başladı. Türkiye ve Yunanistan, Kardak (EMEA) krizi nedeniyle 1996 yılında savaşın eşiğine geldi. Deniz sınırlarının çizilmesi, Ege adalarının Yunan tarafının silahlandırılması, sondaj hakları ve münhasır ekonomik bölgeler (MEB’ler) konusunda da anlaşmazlıklar var.
Bu bağlamda, son görüşmelerin gündemi esas olarak şunlara odaklanmıştır:
- İkili ilişkiler
- Deniz sınırlaması anlaşmazlıkları
- Sondaj hakları
- Güvenlik endişeleri
Avrupa Birliği Konseyi Başkanı Charles Michel ve AB Dış Politika Koordinatörü Josep Borrell, diplomasi kullanarak askeri gerilimi azaltma çabalarından dolayı Türkiye ve Yunanistan’ı tebrik etti. Hem Ankara hem de Atina da tartışmalarla ilgili olumlu yorumlar yaptı.
Doğu Akdeniz gelişmeleri
Geçtiğimiz yaz, Doğu Akdeniz’de artan gerilim nedeniyle ilişkiler daha da kötüleşti. Yunanistan ve Kıbrıs Rum yönetimi, Türkiye’nin hidrokarbon rezervlerini paylaşmasından marjinalleşmesi için siyasi bir foruma dönüşen Doğu Akdeniz Gaz Forumu’nun bir parçasıydı.
Bu nedenle Türkiye, egemenlik ve deniz sınırlama haklarını destekleyemedi. Bunun yerine Türkiye, deniz sınırlarını çizmek için bir anlaşma ve Libya ile hem Ankara hem de Atina üzerindeki baskıyı artıran bir askeri işbirliği anlaşması imzaladı.
Yunanistan, Mısır ile deniz sınırını çizmek için bir anlaşma imzalayarak yanıt verdi. Avrupalı liderler ve Washington, eşitlikçi arabulucular olarak hareket etmek yerine Doğu Akdeniz’de Atina’yı desteklemeye karar verdiler.
Türk ve Yunan toplumları son yirmi yılda kritik bir eşiği aştı. Geçtiğimiz yirmi yıl boyunca, normalleşme ve insanlık konusundaki ortak çabaları, toplumlar arası uzlaşmaya ve karşılıklı anlayışa katkıda bulunmuş ve her iki tarafa da olumlu katkıda bulunmuştur.
Ege Denizi’nin iki yakası arasında artan ticaret ve turizm her iki toplumun da çıkarına hizmet etmiştir. Ankara ve Atina’daki politikacılar depremler, orman yangınları veya diğer doğal afetler gibi kritik durumlarda birbirlerine yardım edeceklerinin farkında.
İki ülke arasındaki rekabet, her iki taraftaki siyasetçilerin çıkarına hizmet edebilir ama bu, rekabetin derin bir düşmanlığa dönüşebileceği anlamına gelmez.
Geçen yaz Doğu Akdeniz’de yaşanan gerilimler, hem Türkiye hem de Yunanistan vatandaşlarına ve politikacılarına 1960’ların, 1970’lerin ve 1990’ların olumsuz mirasını hatırlattı. Koronavirüs sonrası krizde ekonomik iyileşme için her iki ülkenin de birbirine ihtiyacı olacak.
İkisi de Ankara ile Atina arasındaki karmaşık sorunların askeri bir çözümü olmadığını biliyor. Değerli varlıklarını gereksiz savunma harcamalarına yatırmak yerine, Ege ve Doğu Akdeniz’deki gerilimi azaltmaları gerekiyor.
Geçmişte NATO ve Avrupa Birliği, Türk-Yunan ilişkilerinin normalleşmesinde kritik roller oynadı. Potansiyel bir askeri çatışma NATO’nun güney kanadını tehlikeye atabilir ve Avrupa Birliği’nin güvenliğini istikrarsızlaştırabilirdi.
Amerikan pozisyonu
Ancak Washington, Ankara ile Atina arasında adil bir arabuluculuk rolünü terk etti. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’in gerilimi azaltmaya yönelik yapıcı çabalarına rağmen, Amerika Birleşik Devletleri’nde bir sürtüşme yaşandı.
Amerika, Doğu Akdeniz krizinde Atina’nın en büyük projelerini teşvik ederek tarafsızlığını kaybetti. Bu, Washington’un Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) bölgesindeki Türk askeri faaliyetlerini sınırlamaya yönelik dış bütçe stratejisinin bir parçasıdır.
Ne yazık ki Washington, Paris ile birlikte Ankara ile Atina arasındaki Doğu Akdeniz geriliminde spoiler rolü oynuyor.
Komşular arasındaki sarmal sorunların kolay bir çözümü yok. Askeri gerilimlerden ve askeri çatışma olasılığından ne Türk tarafı ne de Rum fayda görecek.
Brüksel ve Washington, Türkiye ve Yunanistan ihtilaflarının hafifletilmesinde kritik roller oynayabilir.
Hem Avrupa Birliği hem de ABD, Yunanistan’ın yanında yer almaktansa adil arabulucular olarak daha proaktif ve kısıtlayıcı roller oynamalıdır. Ege’nin her iki yakasındaki topluluklar, Türkiye ile Yunanistan arasında sürdürülebilir bir barışın yararlanıcıları olacaktır.
