Ali Nihat Tarlan: 3 dilde klasik edebiyat profesörü

Bu günlerde, ortalama Türk dili ve edebiyatı profesörünüz nadiren bir Batı dilini kavrarken, Doğu Türkçelerini okuma veya konuşma becerileri – Osmanlı Türkçesi veya Orta Asya Türk dilleri dışında – daha da nadirdir. Bunun nedeni, Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinin öğrencilerine uzun süredir yabancı dil kursları sunmamış olmalarıdır. Erken Cumhuriyet döneminin bir belirtisi olan ırkçı kültür politikaları, Türk Cumhuriyetini ve edebiyatındaki uzmanları yüzeysel dil bilgisi ile bırakarak İslam dünyasıyla geçirdiği bin yıllık kültürel bağlardan uzaklaşmayı hedefliyor. Bu tür sığ amaçların bir sonucu olarak, klasik Türk edebiyatı ile ilgili çalışmaların çoğu, üslup ya da tematik yoruma odaklanan mekanik bir standardı yansıtmaktadır. Günümüzün Türk profesörleri genellikle her dilsel ve edebi eleştiriden biri olan metinleri eleştirel ve karşılaştırmalı okuma kalitesinden yoksundur.

Öte yandan, geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerini deneyimleme şansına sahip olan 1933 üniversite reformundan önce yetiştirilen Türk profesörler genellikle Fransızca, Arapça, Almanca ve Farsça da dahil olmak üzere en az iki veya üç yabancı dilde akıcı konuşabiliyorlardı. Osmanlı ortaokul ve liseleri Arapça, Farsça ve Fransızca dillerinde dil kursları verdi. Örneğin, İstanbul Üniversitesi modern Türk dili ve edebiyatı bölümünün kurucusu Mehmet Fuat Köprülü, hukuk fakültesine kaydolmadan önce bu üç yabancı dili okulda öğrendi. Bununla birlikte, yabancı dil bilgisi hazinesine sahip bir Türk profesörün belki de en iyi örneği, daha geniş bir Türkçe anlayışı bağlamında her ikisi de edebi geleneklerle ilgili çalışmaları için Pakistan ve İran hükümetleri tarafından verilen Ali Nihat Tarlan idi. Edebiyat.

Erken dönem

Ali Nihat Tarlan, 1898 yılında İstanbul’un eski Vezneciler semtinde Dağıstanlı bir entelektüel memur ailesine doğdu. Büyükbabası, Dağıstan’ın zengin bir adamı Pullu Hacı Ali Efendi, Tarlan’ın babası Mehmet Nazif Bey’in doğduğu doğu Erzurum iline göç etti. Mehmet Nazif, Makedonya’nın Bitola eyaletinde Üçüncü Osmanlı Ordusu’nda askeri muhasebeci olarak görev yaptı.

Ali Nihat babası orada konuşlandırılırken Bitola’da okudu. Babası ayrıca ona Arapça, Farsça ve genel olarak edebiyatın takdirini öğretti. Ali Nihat, Bitola’daki özel bir ilkokula kaydoldu. Evde iken, özel bir öğretmen tarafından Fransızca eğitim gördü. Yerel askeri personele Fransızca tiyatro oyunu düzenlediğinde Rehber-i Maarif (Eğitim Rehberi) okulunda bir kez hatırladı. Amatör performansı için bir ödül olarak, Türk şiiri, kurgu ve kurgusal olmayan ciltler de dahil olmak üzere bazı kitaplar hediye edildi.

Ali Nihat, Bitola Askeri Lisesi’ne kaydoldu, ancak babası 1909’da buraya transfer edildiğinde Selanik’teki bir Fransız kolejine taşınmak zorunda kaldı. Ertesi yıl babası emekli oldu ve aile İstanbul’a döndü.

Vefa Lisesi’nden mezun olduktan ve askeri çevirmenlik yaptıktan sonra Darülfünun’un (İstanbul Üniversitesi) Fransızca, Farsça ve Türkçe bölümlerine kaydoldu. Doktorasını kazandı. Türk edebiyatında, Türkçe, Arapça ve Farsça da dahil olmak üzere tüm İslam dillerine aşina olan bir aşk hikayesi olan Layla ve Majnun efsanesi üzerine bir tez ile 1922’de Türkiye’de edebiyatta doktora yapan ilk kişi oldu. Süleyman Nazif, şair, Tarlan’ın tezini övmek için özel bir makale yazdı.

Üç tür edebiyat profesörü

Ali Nihat Tarlan, Darülfünun’daki yıllarında Mektebi Sultani’de (Galatasaray Lisesi) Farsça öğretti. Doktora unvanını aldıktan sonra Tarlan, Ermeni azınlığa ait okullar da dahil olmak üzere İstanbul’daki çeşitli liselerde Fransızca ve Türkçe öğretmeni olarak başladı. Yaklaşık 14 yıl öğretmenlik yaptı.

Tarlan, 1433. yüzyıl Türk asıllı Şeyhi’nin şiiriyle ilgili, 1933’te İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde, üniversite reformunun ardından gerçekleşen özel bir çalışma sayesinde profesörlüğünü aldı.

Tarlan, 1941 yılında Eski Türkçe Bölüm Başkanı İsmail Hikmet Ertaylan’ın yerine tam bir profesör oldu. 1972’de emekli olana kadar orada çalıştı.

Tarlan, çalışkan bir araştırmacı ve katı bir profesör olarak tanımlandı. Çalışmaları arasında Şeyhi, Nefi, Nabi, Nedim, Şeyh Galib ve Ali Şir Nevai gibi birçok klasik Türk yazarın metinsel eleştirisi ve yorumları ile Firdausi, Muhammed Iqbal ve daha fazlası dahil olmak üzere İranlı ve Pakistanlı yazarların beğenileri yer almaktadır.

Türkiye Eğitim Bakanlığı, Tarlan’a doktora tezi için ödül verirken, İran hükümeti ona 1973’te Nişan-ı Ali Humayun’un (Kraliyet Yüksek Emri) onurunu verdi ve Pakistan onu 1961’de Nishan-e Pakistan (Pakistan Yıldızı) ile onurlandırdı. İkbal ile ilgili çalışmaları için.

Ali Nihat Tarlan 30 Eylül 1978’de İstanbul’da, Türk, Arap ve Farsça klasik İslam edebiyatı üzerine 20’den fazla eleştiri ve yorum bırakarak öldü.