Antakya Türkiye harabelerden taş taş yükseliyor
82 yaşındaki Vahit Baklaşi, 6 Şubat’ta Türkiye ve Suriye’nin güneyini vuran ve en az 55 bin kişinin hayatını kaybettiği depremden bu yana alt üst olan Antakya antik kentinin kalbinde doğduğu eve her gün dönüyor.
Ancak yaşlı rahip, Suriye’den bir taş atımı uzaklıktaki eski Antakya’nın sadece bir antik kent olmadığı konusunda ısrar etti.
“Antakya binlerce yıldır var. Bakın, İslam’ın başlangıcından kalma iki cami, ikisi de yıkılmış. Orada da, İsa’nın zamanından kalma 2000 yıllık iki kilise de yıkılmış. O yüzden buralara dikkat etmeliyiz.”
Afetten önce, Türkiye Kültür Bakanlığı 719 tarihi değeri olan yapıyı listelemişti. Kazıcılar önce cesetleri bulmak, ardından molozları temizlemek için işe başladığında, ayakta kalanları korumak için “İzinsiz dokunmayın” uyarıları astım.
Floresanlı bir ceket ve baretle tozun içinde duran bakanlık temsilcisi, bu notlara uyulmasını sağladığını söyledi: “(Bir bina) ağır hasar görmüşse, hiçbir şey yapamayız. Ama yapabildiğimiz zaman, onu taş taş kaldırırız.”
Korunan taşlar sıralanır, derecelendirilir ve gelecekteki restorasyon için numaralandırılır.
Onun gibi altı manga Eski Şehir’de devriye geziyor. “Başlangıçta yaklaşık 50 kişiydik” dedi.
– ‘sanat eseri’ –
Yıkılan çatıların üzerinden, çan kulelerinin yanından ve yıkılmış minarelerin yanından geçerken bu harap şehirde gelecekten bahsetmek bir inanç sıçraması.
Mimar Gökhan Ergen yere saçılmış turuncu kiremitlerden birini aldı. Osmanlılardan ve daha sonra Fransızlardan büyük miktarlarda çini ithal eden Fransa’nın güneyindeki Marsilya’da yapılmıştır. Antakya, II. Dünya Savaşı’ndan önce Türkiye’ye teslim edilmeden önce Suriye’nin Fransız Mandası’nın bir parçasıydı.
Birçoğunu restore eden ve akrepleri caydırmak için maviye boyanmış kapılarından giriş kemerlerine oyulmuş köri bitkilerine kadar pek çoğunun gizemini bilen Ergin, “Şehrin ilk yerleşim yerlerinde bulunuyoruz. Bu güzel evler bir zamanlar şirin otel ve restoranlardı.”
40 yaşındaki, “Bir sanat eseri bulduğunuzda, onu bir müzede korumak için envanterini çıkarmanız gibi. Burada da aynısını yapmalıyız: Bu binalar da bir o kadar önemli. Sadece toprak ve taş değiller.” “Bu yaşayan bir tarih.”
Ergin, eski binaların Şubat ayında art arda gelen sarsıntılara çok daha iyi dayandığını, çünkü kerpiç yapıların arasına yerleştirilen kalas ve ahşabın şokları emmeye yardımcı olduğunu söyledi.
Hasar gören evlerin, iyi restore edilmemiş komşularının yıkılmasından kaynaklandığında ısrar ediyor. Bölmelerin ve camın hâlâ neredeyse sağlam olduğunu gururla fark etti.
– ‘Plastiği geri yükle’ –
Antakya’nın ana caddesi olan ve eski adı Herod Caddesi olan ve hıristiyanlığın ilk zamanlarında kiliseye dönüştürülen antik bir pagan tapınağının yerine inşa edilen bölgedeki en eski cami ve sinagog Habib al-Najjar’ın bulunduğu Kurtuluş Caddesi’nde, İstanbul Teknik Üniversitesi’nden bir ekip kendi araştırmalarını yapıyor.
Restorasyon Bölümü’nde mimarlık profesörü olan Umut Almak’a göre, kentteki en az 800 diğer bina korumayı hak ediyor. “Bu bölgenin sorunu, tescil edilecek çok fazla bina var” dedi.
Duvarları harap olmuş eski bir lüks otelin önünde, turist çekmek için 10-20 yıl önce yapılan “plastik tadilatlardan” şikayet etti. “Binanın iç yapılarına saygı duymadan cepheye odaklandılar.”
6 Şubat’ta meydana gelen depremde, Türkiye’nin güneyindeki on binlerce bina saniyeler içinde çöktü.
Almak, yeniden yapılanmanın daha hızlı olmasını isterken, aralarında Irgen ve yaşlı rahip Fahit’in de bulunduğu diğerleri, eski şehirde kazıcıların kullanılmasının vahşetini kınıyor.
Akademisyen, “Ama taş blokları başka bir şekilde hareket ettirebileceğimizi sanmıyorum” dedi.
ancak / rba / fg / db
