Big Bang’den sadece 830 milyon yıl sonra var olan 10 galaksiden oluşan kozmik bir ağ bulundu
Galaksiler, aralarında dev, çorak boşluklar olan kozmik ağ adı verilen birbirine bağlı geniş bir ipliksi küme ve yapı oluşturmak için bir araya toplanır. Bu “kozmik ağ” ilk başta bulanıktı, ancak zamanla yerçekimi nesneleri bir araya getirdikçe daha net hale geldi.
Gökbilimciler yakın zamanda NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu’nu kullanarak kozmik ağın ilk liflerini keşfettiler. Büyük Patlama’dan sadece 830 milyon yıl sonra var olan 10 galaksiden oluşan iplik benzeri bir düzenleme keşfettiler.
3 milyon ışıkyılı çapındaki bu yapı, kalbinde aktif, süper kütleli bir kara delik bulunan bir galaksi olan parlak bir kuasarın üzerinde duruyor. Ekip, iplikçiklerin sonunda, yakın evrendeki bilinen koma kümesine çok benzeyen devasa bir gökada kümesine dönüşeceğine inanıyor.
Tucson’daki Arizona Üniversitesi’nden ekip üyesi Xiaohui Fan şunları söyledi: “Bu ipin uzunluğu ve darlığı beni şaşırttı. Bir şey bulmayı bekliyordum ama açıkçası bu kadar uzun, ince bir yapı beklemiyordum.”
Tucson’daki Arizona Üniversitesi’nden Vig Wang, şunları söyledi: “Bu, insanların uzaktaki bir kuasarla ilişkili bulduğu en eski ipliksi yapılardan biri.”
Ana hedefi ilk kara deliklerin kozmik okyanusunu keşfetmek olan ASPIRE projesi bu keşfi yaptı. ASPIRE, Reiyonizasyon Çağı Eğilimli Tarama Spektroskopisi anlamına gelir. Program, Büyük Patlama’dan sonraki ilk milyar yıl olan yeniden iyonlaşma döneminde 25 aktif kuasar üzerinde çalışacak.
California Santa Barbara Üniversitesi’nden ekip üyesi Joseph Hinnawi şunları söyledi: “Son yirmi yıllık kozmoloji araştırmaları, bize kozmik ağın nasıl oluştuğu ve geliştiğine dair sağlam bir anlayış sağladı. ASPIRE, en eski büyük kütleli kara deliklerin ortaya çıkışının, kozmik yapının oluşumuyla ilgili mevcut hikayemize nasıl entegre edildiğini anlamayı amaçlıyor.”
Çalışma ayrıca genç evrendeki sekiz kuasarın özelliklerine de bakıyor. Grup, Güneş’in kütlesinin 600 milyon ila 2 milyar katı arasında değişen ve Büyük Patlama’dan bir milyar yıldan daha kısa bir süre sonra yaratılan merkezi kara deliklerin kütlelerinin belirtilen aralık içinde olduğunu doğruladı. Gökbilimciler hala bu kara deliklerin nasıl bu kadar hızlı şişebileceğini açıklamak için kanıt arıyorlar.
Wang dedi ki, “Bu süper kütleli kara deliklerin hızlı bir şekilde oluşabilmesi için iki kriterin karşılanması gerekiyor: Birincisi, süper kütleli bir kara delik ‘tohumu’ndan büyümeye başlamalıdır. İkincisi, bu tohum bin güneşe eşdeğer bir kütle ile başlasa bile yine de büyüyecektir. ömrü boyunca mümkün olan en yüksek oranda bir milyon kat daha fazla miktarda biriktirmek zorundadır.
ASPIRE kullanarak kara deliklerin incelenmesine öncülük eden Arizona Üniversitesi’nden Jinyi Yang, şunları söyledi: Bu benzeri görülmemiş gözlemler, karadeliklerin nasıl bir araya geldiğine dair önemli ipuçları veriyor. Bu kara deliklerin, büyümeleri için yakıt deposu sağlayan devasa genç galaksilerde bulunduğunu öğrendik.”
Webb ayrıca, süper kütleli kara deliklerin ev sahibi galaksilerindeki yıldız oluşumunu nasıl kontrol edebildiğine dair en güçlü kanıtı sağladı. Madde biriktikçe, süper kütleli karadelikler ayrıca büyük miktarda madde çıkışı yapabilir. Galaktik ölçekte, bu rüzgarlar kara deliğin çok ötesine yayılabilir ve yıldız oluşum sürecini büyük ölçüde etkileyebilir.
kim dedi Kara deliklerden gelen kuvvetli rüzgarlar, ev sahibi galakside yıldız oluşumunu engelleyebilir. Bu tür rüzgarlar yakın evrende gözlemlendi, ancak yeniden iyonlaşma çağında doğrudan gözlemlenmedi. Rüzgarın boyutu, kuasarın yapısıyla ilgilidir. Webb’in gözlemlerinde, erken evrende bu tür rüzgarların var olduğunu görüyoruz.”
Dergi referansı:
- Feige Wang, Jiyi Yang, Joseph Hennawi ve diğerleri. Yeniden İyonlaşma Çağında (ASPIRE) Spektroskopik Araştırmada Önyargı Haloları: JWST, az = 6.61 Quasar civarında ipliksi bir yapı ortaya koyuyor. Astrofizik Dergi Mektupları. DOI 10.3847/2041-8213/accd6f
