Bira Yoktur: Yaratıcılığın özgürlüğünü savunan dokunaklı bir İran filmi

Hapistekilerin özgürlüğü en çok sevenler arasında olduğunu söylemeye gerek yok. Bunu, İranlı yönetmen Jafar Panahi’nin Temmuz 2022’de “Ayılar Yok” suçundan altı yıl hapis cezasına çarptırılmasından birkaç ay önce çekilen “No Bears” filmini izlerken düşündüm.İslam Cumhuriyeti’ne karşı propaganda.Ülkesindeki birçok sanatçının ve özgür düşüncelinin kaderine katılıyor.

Bu olağanüstü film, trajik tuzaklarına rağmen, genellikle şaşırtıcı derecede eğlencelidir, Panahi veya onun otoriter rejimle uzun süredir devam eden savaşları hakkında hiçbir şey bilmeden takdir edilebilir. Bu savaşlar, 2010 yılında film yapma veya İran’dan ayrılma yasağını içeriyordu. Ancak geçmiş ve şimdiki çetin sınavlarının bilgisi filmi yalnızca yoğunlaştırır. İşte sanatına kendini o kadar adamış bir yönetmen ki, 2011’de ev hapsindeyken bir film yapmış ve onu bir pastanın içine gizlediği bir USB bellekle Cannes Film Festivali’ne kaçırmış.

Panahi, “3 Faces” ve “This Is Not A Film” de dahil olmak üzere diğer birçok filminde olduğu gibi “No Bears”ta da esasen aynı isimle kendisine çarpıcı bir benzerlik taşıyan bir karakteri oynuyor. (Karışıklığı önlemek için, bu incelemede bu karakterden tırnak işaretleri içinde “Panahi” olarak bahsedeceğim.)

Film, İran sınırındaki bir Türk kasabasında açılırken, çaresizce Fransa’ya kaçmak isteyen bir çift (Bakhtiar Banji ve Mina Cavani’nin canlandırdığı) arasında sokak ortasında çıkan bir tartışmanın içine giriyoruz. Ama bir tane sahte pasaportları var. Yönetmen Panahi’nin alışılagelmiş standartlarının aksine, bu sahne tam anlamıyla heyecan verici. Ancak kısa süre sonra iki kişinin oyuncu olduğu ortaya çıkar. Hikaye ilerledikçe, canlandırdıkları grafik fantastik dramanın kendi hayatlarıyla paralellik gösterdiği ortaya çıkıyor. Bu filmi yapmak için memleketi Tahran’dan uzakta gizlice ikamet ettiği yakınlardaki bir İran köyünden, zayıf Wi-Fi’ye rağmen “Panahi” tarafından görüntülü görüşme yoluyla uzaktan yönetiliyorlar.

Ancak aynalardan oluşan bir salondaki bu meta-drama asla havadar bir gösteriye dönüşmez. Yönetmen Panahi, her şeyden önce bir hümanist ve film, etnografyayı aşan bir köy ve halkı hissi uyandırıyor. Kadınların en iyi geleneksel yemeklerini gururla sunduğunu görüyoruz. Genç ev sahibi Ghanbar (Waheed Misyoner), ondan biraz şüphelenirken popüler kiracısına şaka yapar. Aynı şekilde komşuları da hem etkilenmiş hem de temkinli. Röntgenci ilgi alanları, Panahi’nin saklandığı zalim gözetlemeyle paralellik gösterir.