Gazi Yaşargil: Yüzyılın en iyi beyin cerrahı
Türkiye’de modern tıp, 14 Mart 1827’de Osmanlı ordusunun modernleşmesinin bir parçası olarak II.Mahmud döneminde ilk tıbbın “Tıbhane-i Amire” (Resmi Tıp Okulu) açılmasıyla başladı. . Süleymaniye’deki medrese öğrencileri yeni okula transfer edildi ve genç askeri öğrencilerden seçilen diğer öğrencilere katıldı. Avrupa ülkelerinde üretilen en son tıbbi bilgileri daha iyi anlamak için Fransızca ve İtalyanca öğrendiler.
İlk cerrahlar yeni Tıbhane-i Amire’de de öğretildi. “Cerrahhane” adı verilen ayrı bir sınıfta eğitim aldılar. Birkaç yıl içinde Cerrahhane, Gülhane hastanesinde ayrı binalara taşındı. Bu arada, tıp fakültesinin ilk mezunları olan 63 öğrenci, ordu bölümlerinde görev yapmak üzere seçildi.
Bununla birlikte, doktorlar ve cerrahlar, tıp okullarının daha fazla öğrenciyi öğretmeye başladığı ve yeni kurulan sivil hastanelerin personel kaynağı haline geldiği 1933’te üniversite reformuna kadar Türk ordusuna hizmet ettiler. Türkiye Cumhuriyeti ayrıca tıp eğitimi almak için yurtdışına, özellikle Almanya’ya birçok öğrenci gönderdi. Bunlar arasında Gazi Yaşargil, nöroşirürjiye büyük katkılarda bulunan ve dünya çapında bir üne sahip bir cerrahın belki de en iyi örneğidir.
Yaşargil, modern tıp tarihindeki en yenilikçi hekimlerden biridir. Mevcut mikrocerrahi tekniklerinden memnun olmayan ve Vermont Üniversitesi’nden Raymond M. P. Donaghy M.D ve akıl hocası profesör Hugo Krayenbühl gibi büyük profesörler tarafından teşvik edilen Yaşargil, mikrocerrahi geliştirmek için anjiyografi gibi yeni teknolojilerden faydalandı ve geliştirdi. Mikrocerrahi tekniklerine yaptığı katkılar arasında yüzer mikroskop, kendini tutan ayarlanabilir toplayıcı, mikrocerrahi aletleri ve ergonomik anevrizma klipsleri ve uygulayıcıları gibi yenilikçi enstrümantasyon yaratması yer almaktadır. Serebrovasküler nöroşirürjide kullanılmak üzere mikrocerrahi tekniklerini geliştirme dehası, daha önce çalışmayan durumları olan hastaların sonuçlarını dönüştürdü.
Erken dönem
Yaşargil, 6 Temmuz 1925’te, babasının vali olduğu Türkiye’nin güneydoğu bölgesindeki Diyarbakır ilinin Lice kasabasında “Mahmut Gazi” olarak doğdu. Ailesi, annesi hamile iken hükümete karşı savaşan Kürt isyancılar tarafından kaçırıldı. Lice dağlarında birkaç hafta sonra Türk ordusu onları kurtardı. Babası bu olay yüzünden oğluna “Gazi” adını verdi, gazi savaştan sağ kurtulanlara verilen unvan. Gazi, ailesi başkent Ankara’ya taşındığında sadece 3 aylıktı. Ataları Türk kabilesine mensup olan Kayhans, başlangıçta Ankara, Beypazarı’nda ikamet etmiş, ardından II.Mehmed, yani Fatih Mahmed’in isteği üzerine İstanbul’a taşınmıştır.
Yaşargil, Atatürk Lisesi’ni bitirdi ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne devam etti. 1944’te Jena’daki Friedrich Schiller Üniversitesi’nde tıp eğitimine devam etmek için Almanya’ya taşındı. Bununla birlikte, Jena’daki çalışmaları 1945’te II. Dünya Savaşı tarafından kesintiye uğradı. 1949’un sonunda mezun olduğu İsviçre’nin Basel şehrinde bir okula transfer oldu.
Münsingen’de nöroloji-psikiyatri ve iç hastalıkları ve Interlaken’de genel cerrahi, İsviçre’nin Bern-Mitteland kantonunda ikamet ettikten sonra Yaşargil, mesleğinde yenilik yapma fırsatı veren nörolojik cerrahide Krayenbühl ile çalışmaya başladı. 1953. İkisi on yıl boyunca anjiyografi üzerinde çalıştı. Anjiyografi cerrahın damarları incelemesine ve tanımlamasına ve anomalileri ve tümörleri kesin olarak bulmasına izin verdi. Zürih’te 12 yıl çalıştıktan sonra 1965’te yardımcı doçent oldu.
Mikrocerrahi ve ötesi
Yaşargil, Donaghy ile birlikte 1965-1967 yılları arasında ABD’deki Vermont Üniversitesi nöroşirurji bölümünde çalıştı. Burlington, Vermont’taki mikrovasküler laboratuvarında çalıştılar ve birçok yeni teknik ve cihaz deneyerek mikrocerrahi geliştirdiler.
Yaşargil Zürih’e döndü ve ilk beyin by-pass operasyonunu 1967’de mikroskobik teknikler kullanarak gerçekleştirdi. Krayenbühl ile tanınmış el yazmaları yayınladı ve zamanının en seçkin beyin cerrahlarından biri oldu. Yaşargil-Krayenbühl’ün yayınları Zürih’ü dünya beyin cerrahisi çevrelerinin merkezine koydu. Yaşargil, Zürih Üniversitesi’nde 1968-1993 yılları arasında binlerce beyin cerrahı öğreten beyin cerrahisi laboratuvarını kurdu.
1973 yılında Yaşargil tam profesör oldu ve Zürih Üniversitesi nöroşirürji bölümüne başkanlık etti. Zürih’teki operasyonlarda ona yardımcı olan hemşire Diane Bader-Gibson ile evlendi. 1993 yılında emekli oldu ve 2013 yılında emekli olduğu Arkansas Üniversitesi’nde beyin cerrahisi operasyonlarını öğretmek ve yürütmek için Arkansas’a taşındı. Emekli olduktan sonra İstanbul’daki Yeditepe Üniversitesi’nde ders vermeye devam etti.
Yaşargil, 20. yüzyılın en önemli iki beyin cerrahından biri olarak “Cushing sendromu” nu keşfeden ve modern beyin cerrahisinin kurucu babası olarak tanınan Harvey Cushing ile selamlandı. Amerikan Beyin Cerrahları Derneği, Yaşargil’i Yüzyılın En İyi Beyin Cerrahı olarak adlandırdı.
Yaşargil’e sayısız ödül ve onursal ödül verilmiştir. Little Rock, Arkansas, ABD, Oxford, İngiltere ve Pekin, Çin’deki birkaç nöroşirürji laboratuvarına onun adı verilmiştir. Doğum yeri Diyarbakır’daki üniversite hastanesi de adını taşıyor.
