Her elektronik sözleşme bir akıllı sözleşme midir? Finansal teknoloji

Özet

Dijital çağın bir sonucu olarak hızla gelişen teknoloji çeşitli sektörleri etkilemektedir. Öne çıkan unsurlar, etkinlik ve verimlilik için operasyonda hız ve rahatlıktır. Bu kapsamda birçok sektörde yeni teknolojilerin benimsenmesiyle dijital dönüşüm gerçekleşmiştir. Hukuk sektörü belirsizlikler ve olası riskler nedeniyle değişime dirense de dijital dönüşümün bir yansıması olarak bu alanda da yeni teknolojiler geliştirilmiştir. Bu bağlamda elektronik sözleşmeler ve akıllı sözleşmeler hukuk alanında geleneksel sözleşmelerin yerini alacak teknolojilerdir.

Elektronik sözleşmeler, tarafların genellikle internet üzerinden bir elektronik iletişim aracı kullanarak akdedecekleri sözleşmeleri ifade eder. Öte yandan, akıllı sözleşmeler, sözleşme yürütmenin otomatik olarak yapıldığı, böylece insan müdahalesinin sözleşmeden kaldırıldığı sözleşmeler olarak tanımlanır.¹Yasal çerçeveyi daha iyi anlamak ve tanımlamak için bu kavramlar arasındaki farklılıkları ve benzerlikleri belirlemek önemlidir.

elektronik sözleşmeler

Elektronik sözleşmeler Türk hukukunda tanımlanmamıştır. Ancak uygulamada sözleşme taraflarından en az birinin dijital ortama aktardığı ve vasiyet beyanını elektronik ortamda ilettiği sözleşmeler olarak karşımıza çıkmaktadır.² Elektronik sözleşmeler, dijital ortamda hazırlanan ve akdedilen geleneksel sözleşmelerin bir versiyonu olarak da tanımlanabilir. Türk hukukunda geleneksel sözleşmelere uygulanan hükümler elektronik sözleşmelere de uygulanmaktadır. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 1. maddesine göre, elektronik sözleşmelerin kurucu unsurları, tarafların iradelerinin karşılıklı beyanları ve bunların uyumlu yorumlarıdır. Dijital ortamda düzenlenen bir sözleşme olduğu için katılmayanlar arasında yapılır. Sonuç itibariyle üç farklı terimle anılan elektronik sözleşmeler, web siteleri, e-posta veya elektronik veri alışverişi (“EDI”) aracılığıyla akdedilebilir.³ EDI temel olarak, taraflar arasında insan müdahalesi olmadan önceden sözleşme yapılmış sözleşmelerle bağlantılı olarak standart bilgisayardan bilgisayara veri aktarımını ifade eder. Daha çok taraflar arasında sipariş, standart fatura vb. kayıtların aktarılması için kullanılır.⁴ Elektronik ticaret için akdedilen elektronik sözleşmeler hazırlanırken elektronik ticaretin düzenlenmesine ilişkin 6563 sayılı Kanun da dikkate alınmalıdır.

akıllı sözleşmeler

İlk olarak 1994 yılında Nick Szabo tarafından yazılan “Akıllı Sözleşmeler” başlıklı makale ile ünlenen akıllı sözleşmeler, “bir sözleşmenin şartlarını yerine getiren ve bilgisayar aracılığıyla akdedilen bir işlem protokolü” olarak tanımlanmaktadır.⁵ Akıllı sözleşmeler, blok zincirinde depolanan ve sözleşmenin şartlarını otomatik olarak yerine getiren kod olarak da tanımlanabilir. Akıllı bir sözleşme oluşturmak için kullanılan temel yazılım, “Eğer…. O halde” şeklinde formüle edilmiş bir modelle çalışır. Bu nedenle, önceden kararlaştırılan koşullar karşılandığında sözleşme kendi kendini gerçekleştirir. Akıllı sözleşmelerdeki bir protokol, akıllı sözleşme iletişiminin blok zincirine nasıl yüklendiğini ve protokolde belirtilen kural kapsamında hangi eyleme izin verildiğini belirleyen algoritmaları ifade eder.⁶

Akıllı sözleşmeler yalnızca dijital içerikle formüle edilir. Yükümlülükler dijital olarak doğrulanmadıkça akıllı sözleşmelerin konusunu oluşturamaz.⁷ Diğer bir deyişle akıllı sözleşmeler, gerçekte var olan maddi varlıkların dijital ortama yansıması ile ilgilidir. Örneğin, koşullar sağlandığında bir taraftan diğerine transfer edilen bir token, gayrimenkul mülkiyetini temsil edebilir. Akıllı sözleşmeler Türk yasalarına göre düzenlenmemektedir. Bu kapsamda ihtilaf halinde akıllı sözleşmelere uygulanacak hükümler ve mahkemenin vereceği hüküm belirsizdir. Özellikle, resmi bir yasal forma tabi olan taşınmazların satışı ve ipotek gibi yasal işlemlerin akıllı sözleşme ile uygulanması sorunlu olabilir. Koşullar sağlandığında, dijital ortamda yürütülen akıllı sözleşmede fiziksel olarak yansıtılan varlık, yasal formun gerekliliklerine uyulmaması nedeniyle hükümsüz olabilir.

Elektronik sözleşmeler ile akıllı sözleşmeler arasındaki temel farklar

Akıllı sözleşmeler, hem çevrimiçi hem de dijital formatta düzenlendiği için ilk bakışta elektronik sözleşmelere benzeyebilir. Ancak aynı anlamı taşımazlar. Bu kavramları birbirinden ayırmak için her iki sözleşmenin temel özellikleri üzerinde durularak açıklayıcı bir karşılaştırma yapılacaktır.

Temel olarak, elektronik sözleşmeler, yazılı sözleşmeler gibi, ancak elektronik ortamda akdedilir. Buna göre kişiler, mal ve hizmet satışına ilişkin olarak elektronik ortamda akdedilen sözleşme belgelerine yazılı olarak erişebilmektedir. Bu nedenle mahkemeler aynı hükümleri elektronik sözleşmeler ve düzenli yazılı sözleşmeler için de uygulamaktadır.⁸ Öte yandan, akıllı sözleşmeler sözleşme olarak bile kabul edilmeyebilir; Ancak, dağıtılmış defterde otomatik olarak etkinleştirilen bilgisayar belirteçleri.⁹ Bu bağlamda akıllı sözleşmeler, sözleşmenin kendisi ile değil, sözleşmenin ifası ile ilgilidir. Bunun ana nedeni, akıllı sözleşmelerin kesin koşullar sağlanana kadar yürürlüğe girmemesidir.

Akıllı sözleşmenin ifası anında sözleşme taraflarının veya üçüncü kişilerin herhangi bir işlem yapmasına gerek yoktur. Elektronik sözleşmelerin aksine, akıllı sözleşmelerin performansı ve karşı performansı başlangıçta programlama dilinde yazılım ve donanım kullanılarak otomatik olarak belirlenir ve yürütülür.¹⁰ Sonuç olarak, aracılar ortadan kaldırılır ve eşler arası bir işlem gerçekleşir. Elektronik sözleşmelerde, sözleşmenin her aşamasında insan müdahalesi olabilir. Elektronik sözleşme, geleneksel sözleşmelerde olduğu gibi tarafların kendileri tarafından düzenlenir. Akıllı sözleşmelerden farklı olarak, sonuçlandırmak için merkezi bir komisyoncu gerekebilir. Örneğin, bir akıllı sözleşmenin şartları yerine getirildiğinde, bir bankanın arabuluculuğuna gerek kalmadan bir token bir tarafın cüzdanından diğerine otomatik olarak aktarılabilirken, elektronik bir sözleşmenin ifası için ödeme yapmak banka havalesi gerektirebilir. .

Akıllı sözleşmelerin değiştirilmesi için her iki tarafın da onayı zorunludur; Taraflardan hiçbiri kanunu kendi başına değiştiremez. Elektronik sözleşmelerde ise taraflardan birinin sözleşmeyi tek başına değiştirme yetkisi veren bir madde yer alabilir. Bu nedenle, sözleşmenin değiştirilmesi için tarafların rızasının zorunlu olmadığı durumlar olabilir.

Çözüm

Hem elektronik sözleşmeler hem de akıllı sözleşmeler dijital ortamda hazırlansa da sözleşme akdi, niteliği ve performansı açısından temel farklılıklar bulunmaktadır. Elektronik sözleşmeler, yazılı sözleşmelerin dijital ortamda formüle edilmesini ifade ederken, akıllı sözleşmeler, blok zincirinde kesin olarak tanımlanmış koşullar karşılandığında performans sağlayan bilgisayar kodları olarak tanımlanır. Elektronik sözleşmeler Türk hukukunda tanımlanmamıştır ancak yazılı sözleşmelere uygulanan hükümler elektronik sözleşmeler için de geçerlidir. Öte yandan, akıllı sözleşmeler Türk hukukunda düzenlenmemektedir. Buna göre, bir anlaşmazlık durumunda, geçerli hükümler ve mahkeme tarafından olası yorum bilinmemektedir. Akıllı sözleşmelerde, insan müdahalesi çok sınırlıdır, bu da eşler arası ve aracı aktarımla sonuçlanır. Elektronik sözleşmeler için her aşamada insan müdahalesi mümkündür ve aracı gerekliliği tamamen ortadan kaldırılmamıştır. Akıllı sözleşmeleri değiştirmek için her iki tarafın da onayı gerekirken, bir taraf elektronik sözleşmeleri tek taraflı olarak değiştirmeye karar verebilir.

dipnotlar

1. Kris. Paish, S.; 1082; Raskin, Musk, Akıllı Sözleşmelerin Hukuku ve Yasallığı, Georgetown Law Technology Review 304 (2017), s. 305

2. KENTLİ’nin akdi ve elektronik sözleşmelerin geçerliliği, Yüksek Lisans Tezi, s. 9,2021

3. Akıllı sözleşmelerin sonuçlandırılması ve geçerlilik şartları, s.94; Juvinatore ve diğerleri. s.384 Yardımcı. doktor. Pınar Çağlayan Aksoy, Onikilevha Yayınları, Ocak 2021

4. Akıllı sözleşmelerin sonuçlandırılması ve geçerlilik şartlarısayfa 100, adjuvan. doktor. Pınar Çağlayan Aksoy, Onikilevha Yayınları, Ocak 2021

5. https://www.futurelearn.com/info/courses/defi-exploring-decentralised-finance-with-blockchain-technologies/0/steps/251885

6. DOĞANCI DE, Blok Zincirine Dayalı Akıllı Sözleşmelerin Hukuki Nitelikleri, Çıkarım, Yorum, İfa ve Bazı Hukuki Uygulama Örnekleri, s.78, İki Levha Yayıncılık, 2021.

7. akıllı sözleşme raporuBlockchain Turkey: Hukuk, Mevzuat ve Halkla İlişkiler Çalışma Grubu, Türkiye Bilişim Vakfı, Temmuz 2021, s.11

8”Akıllı sözleşmelerin sonuçlandırılması ve geçerlilik şartları., s.98; Oshields, s.181, Yrd. doktor. Pınar Çağlayan Aksoy, Onikilevha Yayınları, Ocak 2021

9. https://www.forbes.com/sites/davidbirch/2021/09/04/theyre-not-smart-and-theyre-not-contacts/?sh=21675f39397e

10. akıllı sözleşme raporuBlockchain Turkey: Hukuk, Mevzuat ve Halkla İlişkiler Çalışma Grubu, Türkiye Bilişim Vakfı, Temmuz 2021, s.11

Bu makalenin içeriği, konuyla ilgili genel bir rehber sağlamayı amaçlamaktadır. Bu gibi durumlarda uzmanlardan tavsiye alınması tavsiye edilir.