Türkiye ile Ermenistan arasındaki acı uçuruma köprü olabilecek antik kent
Bakmak Yazar Vedat Akayüz, Türkiye ile Ermenistan arasındaki kapalı sınırı belirleyen Arbakay Nehri üzerindeki 10. yüzyıldan kalma ağaç gövdelerine işaret ederek, “Bu taş köprüde” dedi. “Köprünün altındaki balık Türk mü, Ermeni mi?” Yıkık ve baş döndürücü Ani şehri, dünyanın en hassas sınırlarından birinde yer alıyor ve iki ülkeyi acı dolu geçmişlerine çekilmiş hançerlerle bölüyor.
Artık karla kaplı zirvelerin ortasında terk edilmiş olan Ani, 1064'te Selçukluların eline geçmeden önce bir Orta Çağ Ermeni krallığının başkentiydi ve Türklerin Anadolu'yu işgali sırasında ele geçirdiği ilk şehirdi. Sultanları Alp Arslan, katedralini “Fetih Camii”ne çevirdi. Ancak Moğollar tarafından yağmalanması ve deprem Ani'nin nihai gerilemesine yol açtı. Yakındaki bir Türk şehrinin valisi Ziya Polat, “Burası atalarımızın fethettiği topraklardır” dedi. Kars. “Sultan Alp Arslan'ın ilk cuma namazı, ilk Türk camisi, ilk Türk mezarlığı, ilk Türk çarşısı, hepsi burada.”
Tarihçiler ve yetkililer, her iki taraf için de bu kadar sembolik öneme sahip olan UNESCO Dünya Mirası alanının restore edilmesinin, Türkiye'nin soykırım olarak tanımayı reddettiği Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermenilerin toplu katliamıyla zehirlenen ilişkileri hafifleteceğini umuyorlar. Antik çağlarla ilgili kitap yazan Akayüz, Ani'nin “insanlığın ortak mirası” olduğunu söyledi.
AFP'ye şunları söyledi: “Annie bir Zerdüşt'tü, Annie bir şamandı, Annie bir pagandı, Annie bir Hıristiyandı, Annie bir Müslümandı, Annie senindi ve Annie bizimdi.” Türkiye ile Ermenistan arasında resmi bir ilişki bulunmamaktadır. Ancak Erivan ile müttefik Ankara arasındaki barış görüşmeleri, Azerbaycan'ın, Bakü'nün geçen yıl bir yıldırım saldırısının ardından yeniden ele geçirdiği tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesiyle ilgili sorununu gündeme getirdi; Türkiye ve Ermenistan'ın da bir gün masaya oturacağı umudunu taşıyor.
Kars yakınlarında çekilen bir fotoğrafta, Türkiye ile Ermenistan arasındaki doğal sınır olan Arbakay Nehri üzerindeki köprünün kalıntıları görülüyor.
Bir kadın Kars yakınlarındaki Ani harabelerini ziyaret ediyor.
Kars yakınlarındaki Ani ören yerindeki bir kilisenin içinde grafiti görülüyor.
Kars yakınlarında çekilen fotoğrafta Ani ören yerinin bir kısmı görülüyor.
Kars yakınlarında çekilen fotoğrafta Ani ören yerinin bir kısmı görülüyor.
Dayanılmaz güzellik
Ani uzun yıllar turistlere yasaktı ve burayı ziyaret etmek için askeri izin alınması gerekiyordu. Ancak yerel yetkililer artık bu büyüleyici güzelliğin yanı sıra 1915'e kadar büyük bir Ermeni nüfusuna sahip olan komşu şehir Kars'ı da tanıtmaya hevesli. Çoğunluğu Avrupa Birliği'nden olmak üzere 5,5 milyon avroluk (6 milyon dolar) finansmanla yetkililer, Ermenileri çekmeyi umuyor daha fazla ziyaretçi.
Ani arkeoloji ekibinin başkan yardımcısı Junca Babuku, restorasyon ve konservasyon çalışmalarının birkaç yıldır devam ettiğini söyledi. “Amacımız sadece bu yapıları keşfetmek değil, aynı zamanda keşfettiklerimizi de koruyarak turistlerin bu yapıları ziyaret edebilmesini sağlamak” dedi.
Akayüz, alanın yüzde 80 ila 85'inin henüz araştırılmadığını söyledi. “Ani Kenti'nin yerüstü kadar büyük bir yeraltı dünyası var. Ani Kenti'ni çevreleyen mağaralarda kiliseler, camiler ve ibadethaneler bulunuyor. Bunu pek kimse bilmiyor.”
Akayüz, 2000'li yılların başında iki halk arasında – geçici de olsa – benzeri görülmemiş bir diyalog ve uzlaşma döneminin ateşlenmesine yardımcı olan Türk-Ermeni gazeteci Hrant Dink'in mirasına bakıyor. Dink, 2007 yılında İstanbul'daki ofisinin önünde aşırı milliyetçi bir genç tarafından vurularak öldürüldüğünde, onbinlerce Türk dehşetini ifade etmek için sokaklara döküldü ve “Hepimiz Ermeniyiz, hepimiz Hrant Dink'iz” sloganları attı.
Kars yakınlarında çekilen bir fotoğrafta Ani arkeolojik sit alanının bir parçası olan Tigran Honents Kilisesi görülüyor.
Kars yakınlarında çekilen fotoğrafta Ani ören yerinin bir kısmı görülüyor.
Kars yakınlarındaki Ani ören yerindeki Manuchar Camii'ni ziyaret edenler var.
Bir kadın, Kars yakınlarındaki Ani harabelerindeki Tigran Honents Kilisesi'nin yakınında yürüyor.
Kars yakınlarında çekilen bir fotoğrafta Ani ören yerindeki Tigran Huninets Kilisesi'nin bir kısmı görülüyor.
“Bize kim davranacak?”
Akayüz, Dink'in cinayetten bir yıl önce yaptığı ünlü konuşmaya atıfta bulunarak, geçmişi inkar ve suçlamanın Türkleri ve Ermenileri “klinik olarak hasta ettiğini… Ermenileri travmalarıyla, Türkleri ise paranoyalarıyla” yaptığını söylemişti. “Bize kim davranacak?” Dink'e sordu. “Ermeniler Türklerin doktorudur, Türkler de Ermenilerin doktorudur” dedi. Akkayüz, dininizi görmenin çıkmazın sona ermesine yardımcı olabileceğine inanıyor.
“Barıştan başka çıkış yolu yok” dedi. İsmini açıklamamayı tercih eden yerel bir Türk yetkili, Al-Ani'nin siyasallaşmaya diğer arkeolojik alanlara göre daha duyarlı olduğunu söyledi. “Ani şehri, Ermeniler için dini bir sermaye olmaya devam ediyor ve Anadolu'daki Türkler tarafından ele geçirilecek ilk şehir” dedi. Kapalı sınırları açmak doğal olarak ziyaretçi sayılarını artıracaktı. dedi. “Geçmişin trajedileri üzerine bir gelecek inşa edemeyiz.”
