Türkiye ile Ermenistan arasındaki acı uçuruma köprü olabilecek antik kent

Yazar Vedat Akayüz, Türkiye ile Ermenistan arasındaki kapalı sınırı işaret eden Arbakay Nehri üzerindeki 10. yüzyıldan kalma ufalanan ağaç gövdelerine işaret ederek, “Şu taş köprüye bakın” dedi.

“Köprünün altındaki balık Türk mü, Ermeni mi?”

Yıkık ve baş döndürücü Ani şehri, dünyanın en hassas sınırlarından birinde yer alıyor ve iki ülkeyi acı dolu geçmişlerine çekilmiş hançerlerle bölüyor.

Artık karla kaplı zirvelerin arasında terk edilmiş olan Ani, 1064'te Selçukluların eline geçmeden önce bir Orta Çağ Ermeni krallığının başkentiydi ve Türklerin Anadolu'yu işgal ettiğinde ele geçirdiği ilk şehirdi. Sultanları Alp Arslan, katedralini “Fetih Camii”ne çevirdi.

Ancak Moğollar tarafından yağmalanması ve deprem Ani'nin nihai gerilemesine yol açtı.

Yakınlardaki Kars Valisi Ziya Polat, “Burası atalarımızın işgal ettiği topraklardır” dedi. “Sultan Alp Arslan'ın ilk cuma namazı, ilk Türk camisi, ilk Türk mezarlığı, ilk Türk pazarı hepsi burada.”

Tarihçiler ve yetkililer, her iki taraf için de bu kadar sembolik öneme sahip olan UNESCO Dünya Mirası alanının restore edilmesinin, Türkiye'nin soykırım olarak tanımayı reddettiği Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermenilerin toplu katliamıyla zehirlenen ilişkileri hafifleteceğini umuyorlar.

Antik eserlerle ilgili kitap yazan Akayüz, Ani'nin “insanlığın ortak mirası” olduğunu söyledi.

“Annie bir Zerdüşt'tü, Annie bir şamandı, Annie bir pagandı, Annie bir Hıristiyandı, Annie bir Müslümandı, Annie senindi, Annie bizimdi” dedi. Fransa Basın Ajansı.

Türkiye ile Ermenistan arasında resmi bir ilişki bulunmamaktadır. Ancak Erivan ile Ankara'nın müttefiki Azerbaycan arasında, Bakü'nün geçen yıl bir yıldırım saldırısının ardından yeniden ele geçirdiği tartışmalı Dağlık Karabağ bölgesiyle ilgili barış görüşmeleri, Türkiye ve Ermenistan'ın bir gün müzakere masasına oturacağı yönündeki umudu artırdı.

Dayanılmaz güzellik

Uzun yıllar boyunca Ani şehri turistlere yasaktı ve burayı ziyaret etmek için askeri izin alınması gerekiyordu. Ancak yerel yetkililer artık bu unutulmaz güzelliğin yanı sıra 1915'e kadar büyük bir Ermeni nüfusuna sahip olan komşu şehir Kars'ı da tanıtmaya hevesli.

Çoğunlukla Avrupa Birliği'nden gelen 5,5 milyon avroluk (6 milyon dolar) finansmanla daha fazla ziyaretçi çekmeyi umuyorlar.

Ani arkeoloji ekibinin başkan yardımcısı Junca Babuku, restorasyon ve konservasyon çalışmalarının birkaç yıldır devam ettiğini söyledi.

“Amacımız sadece bu yapıları keşfetmek değil, aynı zamanda keşfettiklerimizi de koruyarak turistlerin bu yapıları ziyaret edebilmesini sağlamak” dedi.

Sayın Akayüz, alanın yüzde 80 ila 85'inin henüz araştırılmadığını söyledi.

“Ani'nin yerüstünde olduğu kadar büyük bir yeraltı dünyası var. Ani'yi çevreleyen mağaralarda kiliseler, camiler ve ibadethaneler var. Bunu pek kimse bilmiyor.”

Sayın Akayüz, 2000'li yılların başlarında iki halk arasında – geçici de olsa – benzeri görülmemiş bir diyalog ve uzlaşma döneminin ateşlenmesine yardımcı olan Türk-Ermeni gazeteci Hrant Dink'in mirasına bakıyor.

Dink, 2007 yılında İstanbul'daki ofisinin önünde aşırı milliyetçi bir genç tarafından vurularak öldürüldüğünde, onbinlerce Türk dehşetini ifade etmek için sokaklara döküldü ve “Hepimiz Ermeniyiz, hepimiz Hrant Dink'iz” sloganları attı.

“Bize kim davranacak?”

Sayın Akayüz, Dink'in cinayetten bir yıl önce yaptığı ünlü konuşmaya atıfta bulunarak, geçmişi inkar ve suçlamanın Türkleri ve Ermenileri “klinik olarak hasta ettiğini… Ermenileri travmalarıyla, Türkleri paranoyalarıyla” hale getirdiğini söylemişti.

“Bize kim davranacak?” Sayın Dink sordu. “Ermeniler Türklerin doktorudur, Türkler de Ermenilerin doktorudur” dedi.

Sayın Akayüz, Sayın Dink'in vizyonunun çıkmazın sona ermesine yardımcı olabileceğine inanıyor.

Şöyle ekledi: “Barıştan başka çıkış yolu yok.”

İsminin gizli kalmasını isteyen yerel bir Türk yetkili, Al-Ani'nin siyasallaşmaya diğer arkeolojik alanlara göre daha savunmasız olduğunu söyledi.

“Ermenilerin dini başkenti ve Türklerin Anadolu'da ele geçirdiği ilk şehir olmaya devam ediyor” dedi.

Kapalı sınırların açılmasının doğal olarak ziyaretçi sayısını artıracağını söyledi. “Ermeniler torunlarının bu alanı görmesini istiyor” dedi.

“Geçmişin trajedileri üzerine bir gelecek inşa edemeyiz.”